• امروز : افزونه جلالی را نصب کنید.
  • برابر با : 13 - جماد أول - 1446
  • برابر با : Thursday - 14 November - 2024
12

دیدگاه اندیشمندان درباره تهمت و افترا در فضای مجازی

  • کد خبر : 30148
  • 14 فروردین 1394 - 14:20
دیدگاه اندیشمندان درباره تهمت و افترا در فضای مجازی

تحت هیچ عنوان نمی‌توان جرایم مربوط به افترا از طریق اینترنت و غیره را آزادی بیان و انتقاد دانست و در شریعت اسلام، آزادی بیان مطلق وجود ندارد؛‌ بلکه مقید به رعایت حقوق سایرین و اجتناب از هتک حرمت است. به گزارش نبض سحر به نقل از خبرگزاری مهر، برخی کاربران اینترنت یا به عبارتی […]

تحت هیچ عنوان نمی‌توان جرایم مربوط به افترا از طریق اینترنت و غیره را آزادی بیان و انتقاد دانست و در شریعت اسلام، آزادی بیان مطلق وجود ندارد؛‌ بلکه مقید به رعایت حقوق سایرین و اجتناب از هتک حرمت است.

به گزارش نبض سحر به نقل از خبرگزاری مهر، برخی کاربران اینترنت یا به عبارتی «خفاش‌های اینترنتی» سخنان یاوه و بیهوده بسیاری را به دیگر افراد جامعه نسبت می‌دهند و هدف آنان از این کار، تخریب شخصیت دیگران است. این امر از کینه‌توزی برخی نسبت به دیگران، از جمله نویسندگان، فرهنگیان و اصحاب رسانه، اعم از زن و مرد، نشئت گرفته است. گاهی با رنگ و لعاب، دروغ و تهمت‌های خود را آراسته و آن را در تنور نشست‌ها و همایش‌ها می‌پزند و به خورد عموم مردم می‌دهند و آبروی افراد را می‌برند و نام چنین عملی را نصیحت، غیرت دینی و اخلاق می‌گذارند! برای جلوگیری از این عمل شنیع و زشت، یعنی «افترا» چه باید کرد؟ باید به چه قانونی متوسل شویم؟ نخستین وظیفه ما افزایش نظارت و بازخواست و مجازات کسانی است که آثار سوء آنان باعث بدنام شدن دیگران می‌شود.

لازم است برای طرح بهتر موضوع آن را از منظر دین و قانون بررسی کنیم.

دکتر عبدالعزیز العسکر، استاد فقه (الشریعه) دانشگاه امام در عربستان معتقد است که «افترا» زدن به مردم از طریق فضای مجازی به چند دلیل شرعاً ممنوع است: غیبت، شایعه‌سازی و تهمت حرام است. شایعه‌پراکنی و سخن‌چینی نسبت به شخصیت‌ها و مسئولان ـ در صورتی که کذب باشد ـ نیز تهمت محسوب می‌شود. از سوی دیگر، افترا به دلیل نشر و گسترش رفتارهای غیراخلاقی و اشاعه فساد در جامعه اسلامی حرام است و فساد اخلاق، به اعمال و رفتار محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل اظهارات غیراخلاقی و زشت نیز می‌گردد که این مورد اگر هنجارها و ارزش‌ها و اصول اخلاق عمومی جامعه را نقض کند، خداوند تهدید کرده است که: «کسی که موجب گسترش فساد اخلاقی در جامعه اسلامی گردد،‌ به عذابی دردناک دچار خواهد شد».

دکتر العسکر می‌افزاید: در این میان وجه سومی وجود دارد که سیاه‌تر از افتراست و آن، وسایل و عوامل گسترش فساد و افترا در میان مردم است. علاوه بر این، تصویر جامعه اسلامی را سیاه و ناامیدکننده نشان می‌دهد و چنین نشان می‌دهد که افراد جامعه نسبت به یکدیگر بیگانه و بی‌مسئولیتند که کاملاً با حقوق مسلمان نسبت به برادر مسلمان خویش در تضاد است.

از جنبه دیگر باید گفت که این‌گونه رفتارها نمی‌تواند با معیارهای اخلاقی و شاخص‌های شرعی امر به معروف و نصیحت مطابق باشد؛ زیرا نصیحت از منظر شرع دارای معیارهایی نظیر محبت و دوستی، اخلاص و صداقت در عمل و ایجاد میل و رغبت در نصیحت‌شونده است تا مؤثر واقع شود و رفتار نصیحت‌شونده را اصلاح کند. امر به معروف نباید ناشی از انتقام‌جویی و ارضای هوای نفس، عدم ترس از خداوند، ضعف ایمان و عدم جوانمردی باشد.

در بررسی جامعه‌شناختی آن، دکتر ناصر العود، رئیس گروه رشته جامعه‌شناسی دانشگاه امام در عربستان، بر این باور است که انقلاب در فناوری اطلاعات و وسائل ارتباط جمعی، از جمله اینترنت و موبایل، در دهه گذشته موجب گسترش بسیاری از مشکلات اجتماعی، به ویژه «افترا»، «آبروریزی» و «نسبت بد دادن» و رفتارهای غیرمتعارفی از این قبیل شده است که عمدتاً از اغراض تلافی‌جویانه و هوای نفس ناشی می‌شود و از طریق اینترنت و وسایل ارتباط‌جمعی، همچون موبایل گسترش می‌یابد. به نظر جامعه‌شناسان و روان‌شناسان، این امر از افرادی سر می‌زند که سعی دارند از این طریق ضمن ارضای هوای نفس، عقده‌گشایی کنند.

مطالعات جامعه‌شناختی و روان‌شناختی نشان داده است چنانچه ارزش‌های اخلاقی به مواد درسی تربیتی در کتب آموزشی تمامی مقاطع تحصیلی راه نیابد و نقش خانواده‌ها نیز در این خصوص کمرنگ شود، این‌گونه رفتارهای ناپسند و مغایر اخلاق، نه‌تنها با آداب و رسوم و قدرت حکومتی کاهش نمی‌یابد، بلکه افزایش هم می‌یابد.

از منظر قانون، وکیل زامل شبیب الرکاض، وکیل دادگستری، نیز معتقد است که هنجارها و ارزش‌های اخلاقی باید توسط نظام سیاسی مطالعه شده و تحت ضوابط و قوانین درآید تا بتواند از کرامت و حیثیت افراد جامعه حفاظت کند و از فناوری‌های جدید به شیوه‌ای زشت و ناپسند و به منظور دروغگویی، تهمت، ایجاد نگرانی و حرمت‌شکنی دیگران استفاده نشود.

شریعت و احکام اسلام، مسلمانان را از دروغگویی، تهمت، افترا، شهادت دروغ، جاسوسی و رفتارهایی از این قبیل بازمی‌دارد؛ چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید، از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید که پاره‏اى از گمان‌ها گناه است، و جاسوسى مکنید، و بعضى از شما غیبت بعضى نکند» (حجرات: ۱۲). ظن در اینجا به معنای تهمت بدون اماره است و تجسس، افشای نقایص دیگران و اطلاع اسرار به غیر، از جمله کذب و بهتان و افترا است.

به گفته وکیل و مشاور حقوقی، ‌محمد بن عبدالله الشرح، این امر می‌طلبد که تلاش جمعی صورت گیرد و قوانین و ضوابطی وضع گردد تا حد و حدود این هتک حرمت‌ها، تجاوز به ارزش‌ها و تعارضات اخلاقی، فریب و دسیسه و نیز مجازات‌های مرتبط با آن به طور مشخص بیان شود.

دکتر المشوح استاد دانشگاه می‌افزاید که قرآن، قانون اخلاقی کاملی را بیان د‌اشته و آن، این است: «وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ؛ و چیزى را که بدان علم ندارى دنبال مکن» (اسراء/ ۳۶). بنابراین شرع، ظن و گمان و پیش‌داوری خودبافته‌های غیرعالمانه و بدون قوانین و اماره را به طور مطلق رد می‌کند. برای جلوگیری از تهمت ناروا، نسبت بد و افترا به دیگران، توهین به مقدسات، نیازمند تقنین برخاسته از شریعت هستیم. ضمن اینکه مصادیق آن فراوان و گوناگون است؛ لذا به منظور تعیین دقیق مصداق جرم باید به تشریع پرداخت.

چه باید کرد؟

برای مبارزه با جرم «افترا» و جرم‌های مرتبط با آن، باید شبکه عنکبوتی اینترنت را همواره پاکسازی و از گسترش آن جلوگیری نمود و آگاهی و شناخت عمومی جامعه را از کامپیوتر و اینترنت افزایش داد.

ذکر این نکته مهم است که تحت هیچ عنوان نمی‌توان جرایم مربوط به «افترا» از طریق اینترنت و غیره را آزادی بیان و انتقاد دانست و در شریعت اسلام، آزادی بیان مطلق وجود ندارد؛‌ بلکه مقید به رعایت حقوق سایرین و اجتناب از هتک حرمت دیگران است. لیکن آنچه اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد، مبارزه در قالب قانون و شریعت در این باب است. فضای مجازی موجود در این عصر، مسموم و به عرصه‌های مجازی تبدیل گشته که ارتکاب جرم‌های اینترنتی و زیر پا گذاشتن ارزش‌ها را در پی داشته است.

در حقیقت در صورتی که بخواهیم در عرصه مبارزه با جرم‌های مجازی جدیدالورود گام برداریم، باید به قرآن و سیرت پیامبر گرامی اسلام مراجعه کنیم. با استخراج مفاهیم ناب و ارزش‌های دینی می‌توانیم بر قامت آنها لباس قانون بپوشانیم.

نویسنده: حیام مفلح؛ محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه‌های عربستان، تهیه و ترجمه: حبیب قهرمانی، منبع: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی.

لینک کوتاه : https://nabzesahar.ir/?p=30148

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۰
قوانین ارسال دیدگاه
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در سایت منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.