از نظر علوم رفتاری، اشتباهات بزرگ نتیجه سهل انگاری های کوچک است. انسان با دیدن رفتارهای ناپسند ممکن است به آن ها مأنوس شود، بی آن که قصدی داشته باشد رفتار ناپسند را تقلید کند.
تردیدی نیست که هر گناه بد است و برخی گناهان، سنگین تر و اجتناب از همه آن ها واجب است، اما اجازه دهید به این بهانه، حکمتی عمیق از حضرت علی (ع) را با یکدیگر بررسی کنیم و ببینیم که علم روان پزشکی در این باره چه دارد. امیر مۆمنان (ع) می فرماید: «سخت ترین گناهان، گناهی است که گناهکار، آن را کوچک بشمارد.»
واقعیت آن است که از نظر علوم رفتاری، اشتباهات بزرگ، نتیجه سهل انگاری های کوچک است. انسان با دیدن رفتارهای ناپسند ممکن است به آن ها مأنوس شود، بی آن که قصدی داشته باشد تا رفتار ناپسند را تقلید کند. سپس برای توجیه کارش می گوید: یکی دو بار که ایراد ندارد، این رفتار را انجام دهم. سپس آن کار بیشتر تکرار می شود و از آنجا که این رفتار ناپسند ممکن است لذت فریبنده کوتاه مدت هرچند مهلکی داشته باشد، رفتار فرد تقویت می شود و بی آنکه دریابد، این موضوع برایش عادی و سرانجام به آن معتاد می شود.
گاه، اعتیاد با حضور در جمع معتادان و دیدن اعمال آنان ریشه می دواند. سپس فرد با توصیه آن معتادان که می گویند یک بار مصرف ایراد ندارد، از مواد استفاده می کند و این یک بارها تکرار می شود و زمانی فرد به خود می آید که نه تنها مصرف مواد به او نشئه خیالی را نمی دهد بلکه جان و تن او را نیز مبتلا کرده و وی را به صورت مرده ای متحرک درآورده است.
این همان حکایت زیبای سعدی است که از قول انوشیروان می گوید: بنیاد ظلم در جهان، اول اندکی بوده است. هر که آمد بر او مزیدی کرده تا بدین غایت رسیده.
به عنوان مثال، خوانندگان ارجمند حتماً دقت کرده اند که تکیه کلام هایی که بازیگران مجموعه های کمدی تلویزیون به کار می برند، به زودی بین مردم رایج می شود و عموم مردم و به ویژه نوجوانان، رفتار این بازیگران را تقلید می کنند. آیا جای شگفتی دارد که گفتار و رفتار بازیگران مجموعه های نمایشی ماهواره ای که جز خیانت، جنایت، خشم و شهوت نیست، نادانسته مورد تقلید بینندگان قرار بگیرد؟
اگر برنامه های تلویزیون و ماهواره، قادر به تغییر رفتار و کردار بینندگان و از جمله وادار کردن آنان به انجام برخی کارها نبود، آیا صاحبان سرمایه و کارخانه و شرکت ها، حاضر بودند میلیاردها پول خرج آگهی های تبلیغاتی در تلویزیون و ماهواره کنند؟
پدران و مادران عزیز توجه نمایند که خطای کوچک اولی که به ظاهر اهمیتی نداشت، یعنی دیدن مجموعه های تلویزیونی غیراخلاقی از کانال های ماهواره، سرانجام منجر به تقلید همان رفتارها در جامعه ما می شود. خانواده ای که به این ترتیب با مسائلی روبه رو می شود که در جامعه ایران کمتر دیده می شد، از قبیل خیانت، جنایت، دروغ گویی، نافرمانی بچه ها از توصیه های مناسب والدین، فرار و…، باید خود را سرزنش کند و بگوید: «ز که نالیم که از ماست که بر ماست». ضرب المثلی معروف هم می گوید: تخم مرغ دزد، عاقبت شتر دزد می شود. به گفته سعدی:
اکنون این حکمت کوتاه امیر مۆمنان (ع) را دوباره یادآور می شویم که می فرماید: «سخت ترین گناهان، گناهی است که گناهکار آن را کوچک بشمارد».
