شیوه های قدیمی آبیاری در بخش کشاورزی از یک سو و مستهلک بودن شبکه آبرسانی به شهرهای بزرگ و هدر رفتن بخش عمده از با کیفیت شرب در طول مسیر انتقال آب از سوی دیگر و در عین حال کاهش بارش ها طی سال های اخیر، باعث شده تا کشور با بحران کم آبی شدید روبرو شود، بحرانی که دولتی ها برای برون رفت از آن به جای تدوین روش ها و مدل های نوین مدیریت آب و جلوگیری از برداشت های بی رویه از منابع آب های زیرزمینی، به فکر دست اندازی به آخرین منابع آبی کشور بیفتند.
بر اساس مصوبه بیست و ششمین جلسه شورای عالی آب که به ریاست جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در تاریخ دوازدهم مهرماه امسال برگزار شده، وزارت نیرو با توجه به مسئولیتی که در مدیرت منابع آبی کشور دارد، مکلف شده تا ضمن استفاده از ظرفیت های سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در مطالعات منابع «آب کارست» کشور، شورایی را با محوریت وزارت نیرو و با عضویت سازمان برنامه و بودجه کشور، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، وزارت نفت و سازمان انرژی اتمی تشکیل داده و به بررسی همه جانبه و دقیق منابع آب کارست در کشور بپردازد.
در این مصوبه البته بر این نکته نیز تاکید شده است که اثرگذاری برداشت آب از منابع آب کارست بر سایر منابع آبی در مناطق مختلف کشور باید مورد بررسی قرار گیرد و نقاط اولویت دار برای استحصال این منابع مشخص شود.
این درحالی است که شورای عالی آب اولویت استفاده از این منابع را مناطق مرزی ایران تعیین کرده و آب منابع کارست باید ابتدا در مناطق مرزی و جایی که در صورت عدم برداشت از دسترس خارج و به خارج از کشور جریان می یابد استحصال شود اما محدود به مناطق مرزی نشده است.
شورای عالی آب گرچه در این مصوبه اولویت استفاده از منابع آب کارست یا همان آب های منابع سخت را در مناطق مرزی تعیین کرده است اما محدودیتی نیز برای عدم برداشت از منابع فوق استراتژیک آب کشور که اخرین منابع قابل استفاده آب در صورت بروز خشکسالی و کمبود های شدید آب است تعیین نکرده و و تنها بر این موضوع تاکید داشته است که بهره برداری از این منابع آب به دلیل فوق استراتژیک بودن، باید در بخش شرب استفاده شود!
البته در این مصوبه اشاره شده است به جهت حفظ حقوق بین نسلی، می بایست استفاده از این منابع در چارچوبی خاص و ضابطه مند توسط وزارت نیرو انجام شود.
البته بهتر بود مسئولان این بخش با ارائه آمارهای لازم، مشخص کنند وضعیت منابع آبی در چه وضعیت بحرانی قرار دارد که دولت را به جای مدیریت صحیح منابع موجود و استفاده صحیح از آب های سطحی و زیرزمینی در دشت ها، به فکر استفاده از منابع “آب کارست” انداخته که برای کشورمان حکم منابع فوق استراتژیک و حیاتی را دارد.
کارست چیست؟
منابع آب های زیرزمینی در دو نوع محیط یافت می شوند؛ محیط های آبرفتی و محیط سازندهای سخت. محیط های آبرفتی، همان محیط هایی است که کشاورزان با حفر چاه در آن اقدام به استخراج آب می کنند و از نظر هیدرولیکی واکتشاف محیطی شناخته شده است. اما محیط سازندهای سخت به شکل سنگ و شن بوده و از نظر هیدرولیکی و اکتشاف یک محیط ناشناخته محسوب می شوند و از نظر مسایل فنی با آبهای آبرفتی کاملا متفاوتند که به آن کارست می گویند.
به عبارت دیگر منظور از “کارست”، سنگهای کربناتی یا آهکی است که انحلال در آنها ایجاد شده و می توان درآنها آب زیر زمینی پیدا کرد.
این درحالی است که قبلا سیاوش بهروز مدیرکل وقت مرکز مطالعات و تحقیقات سازندهای سخت موسسه تحقیقات آب، رسما این منابع را «آخرین منابع آب در ایران» دانسته و صیانت و استفاده از این منابع استراتژیک را برای کشور کم آبی چون ایران لازم توصیف کرده بود.
وی در این باره گفته است که “منابع آب کارستی در واقع آخرین منابع آب زیرزمینی است که در اختیار داریم چراکه آبرفتها به شدت مورد بهره برداری قرار گرفته اند و به هیچ وجه وضعیت خوبی ندارند.”
منبع: مشرق
