ارتقاء بهداشت و تأمین سلامت افراد جامعه از ارکان مهم پیشرفت جوامع است. تمام موجودات در فصل بهار از خواب بیدار می‌شوند، اما هستند عده‌ای که با آمدن بهار انرژی بدنشان را از دست می‌دهند، زیاد می‌خوابند و تغییر فصلی را به بدترین شکل ممکن یعنی کسالت و خواب آلودگی شدید تجربه می‌کنند.
در فصل بهار با توجه به اینکه فصل شکوفا شدن درختان و زنده شدن طبیعت است، انسان‌ها دوست دارند بیشتر استراحت کنند و حالت خواب آلودگی به آنها دست می‌دهد، چون که بسیاری از آنها بدون آن که خودشان بخواهند مبتلا به کسالت بهاری می‌شوند، سستی و خواب آلودگی بهاری شایع و قابل کنترل است.
کسالت بهاری از دیدگاه پزشکی بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه این حالت ناشی از تغییرات بدن به واسطه گذر از فصل زمستان به فصل بهار و کاملاً طبیعی است. بسیاری از افراد از این تغییرات خلقی شکایت دارند، هر چند در بسیاری از موارد با گذشت فصل این عارضه از بین می‌رود. واقعیت این است که در فصل بهار به علت افزایش طول روز و تابیدن بیشتر نور خورشید اختلال خلقی در برخی افراد ایجاد می‌شود.
در واقع ساعت بیولوژیک بدن که با ساعت‌های طولانی شب تنظیم شده است، حالا در فصل بهار نمی‌تواند با طولانی شدن روز هماهنگ شود، بنابراین فرد در اولین مرحله به اختلال خواب از نوع پرخوابی دچار می‌شود.
از سوی دیگر گردش خون در بدن در فصل زمستان و بهار تفاوت عمده‌ای می‌کند. در فصل زمستان گردش خون در بدن کمتر و خون‌رسانی به مغز بیشتر می‌شود، اما در فصل بهار گردش خون در اندام‌ها بیشتر می‌شود و خون کمتری به مغز می‌رسد، به این ترتیب به دلیل نرسیدن اکسیژن کافی به مغز فرد احساس خواب آلودگی بیشتری می‌کند.
دانشمندان دریافتند که دو نوع هورمون در این رابطه نقش بسیار مهمی دارند؛ هورمون «ملاتونین» که هورمون خواب نیز نامیده می‌شود و هورمون «سروتونین» یا هورمون نشاط که شادی‌آور بوده و ترشح آن موجب ایجاد تحرک و انرژی در بدن می‌شود. هورمون ملاتونین توسط هیپوفیر در مغز تولید می‌شود و هدایت ریتم خواب و بیداری انسان بر عهده این هورمون است.
میزان بالای ملاتونین در بدن فعالیت جسم را کاهش داده و میزان نشاط و سرحالی را پایین می‌آورد، اما در طول روز و ساعات روشن سروتونین (هورمون شادی) بیشتری تولید می‌شود و این هورمون میزان فعالیت جسم را بالا برده و نشاط و احساس شادی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. ۱ تا ۲ ساعت گردش در هوای آزاد بعد از طلوع خورشید می‌تواند به ترشح بیشتر سروتونین در فاصله زمانی کوتاه‌تر کمک کند که نتیجه آن افزایش نشاط در بدن و رفع خستگی و کسالت است.
شستن دست و صورت پس از بیدار شدن با آب سرد بسیار مهم است و داشتن تحرک بدنی هم به فرد در رفع کسالت کمک می کند. پرورش گل و گیاه در یک باغچه کوچک و یا نگهداری از گلدان و همزیستی با گیاهان هم در رفع اختلال بسیار موثر است. چرت ۱۵ دقیقه‌ای بین روز بسیار مفید است و تنظیم ساعت خواب و دمای اتاق هم به خواب راحت فرد کمک می‌کند. قبل از رفتن به رختخواب غذای پرحجم مصرف نکنید. حمام آب گرم به شل شدن عضلات و خواب راحت و عمیق کمک می‌کند. پس از خواب نیز یک دوش آب ولرم در رفع خواب آلودگی و کسالت مؤثر است.
برای درمان خواب‌آلودگی بهار خرما بخورید
طب اسلامی راه‌حلی برای برطرف کردن این مشکل دارد، خوردن روزی چهار تا پنج عدد خرما، مصرف غذاهای حاوی ویتامین B نظیر حبوبات، مصرف مایعات بین هشت تا ۱۰ لیوان در روز و مصرف انجیر و آلو در بهبود وضعیت خواب آلودگی افراد بسیار تأثیرگذار است.
از امام رضا روایت شده که ایشان بر سر سفره‌ای که سبزی تازه در آن وجود نداشت، نمی‌نشستند. همان‌طور که می‌دانید فیبر موجود در سبزی‌ها برای آرامش اعصاب و از بین بردن تنش‌های عصبی بسیار مهم است.
خواب آلودگی در فصل بهار را می‌توان با مصرف خوراکی‌هایی که ویتامین B دارند نیز برطرف کرد. مصرف خوراکی‌هایی که حاوی آهن هستند مانند حبوبات، سبزی‌ها، گوشت، برگه‌زردآلو، گروه لبنیات مانند ماست و شیر بدون چربی، سبوس گندم و نخودفرنگی هم خستگی را برطرف می‌کند.
خواب کافی ولی نه بیش از اندازه، در رفع کسالت مؤثر است، زیرا خواب زیاد قشر مغز را بی‌حس می‌کند و باعث خواب آلودگی بیشتر می‌شود. به همین دلیل است که هر قدر فرد بیشتر بخوابد، بیشتر احساس کسالت و خواب آلودگی می‌کند.
دعا و درخواست طراوت روحی از خدای متعال، معاشرت با انسان‌های سرزنده، با نشاط و موفق، ارتباطات اجتماعی و هم‌صحبتی با دیگران، حضور در جمع و فعالیت‌های جمعی و طراحی برنامه‌های گروهی می‌تواند در رفع کسالت بهاری مؤثر باشد خوب است که به یاد موفقیت هایمان در زندگی بیفتیم و با سپاسگزاری و شکرگزاری از خداوند و کشیدن یک نفس عمیق، انرژی بیشتری ذخیره کنیم.
