درباره سفره‌ای که هر سال ایرانی‌ها را دور هم جمع می‌کند کم کم نفس‌های سال ۹۳ به شماره افتاده و همه منتظریم تا سال جدید با همه آداب و رسوم و زیبایی‌هایش از راه برسد. به گزارش نبض سحر، در کنار همه رسم و رسوم سال نوی خورشیدی، هفت سین حکایت و شکوه دیگری دارد که در عین سادگی زیبا و پر از برکت است و هر سال همه فارسی زبانان جهان را در ساعت و لحظه‌ای خاص کنار خود می‌نشاند. همدلی و همراهی عجیبی که کنار سفره هفت سین شکل می‌گیرد و به همین دلیل هم هست که مردم از مدتی قبل از لحظه سال تحویل برای آماده کردن هفت سین و چیدن آن دست به کار می‌شوند. بد نیست امسال کمی بیشتر درباره سفره هفت سین بدانیم و با آگاهی بیشتری آن را بچینیم.
یک عدد ویژه
شاید درباره فلسفه و پیشینه سفره هفت سین شنیده باشید.بعضی معتقدند که قدمت این سفره به زمان کیانیان می‌رسد اما منبع دقیقی درباره تاریخچه آن نداریم. البته در منابعی از زمان صفویه به صورت مبهم به آن اشاره شده است اما چندان دقیق نیست. در بعضی منابع آمده است که هفت سین ابتدا هفت شین بود اما بعد از ورود اسلام به ایران، بعضی از شین‌ها که با دین اسلام همخوانی نداشت حذف شد و کم کم هفت سین جایگزین شد.
اما کارشناسان حالا معتقدند که سفره هفت سین هم نشانی از عدد هفت است که در آیین نوروزی ساسانیان، اهمیت خاصی داشته است. از طرفی گفته می‌شود که این سفری نمادی است از امشاسپندان. ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که عقل مقدس یعنی اهورامزدا که به او سپند مینو نیز می‌گفتند،شش وزیر بزرگ به نام امشاسپندان (مقدسان جاویدان ) دارد و این شش امشاسپند با سپندمینو تشکیل (هفت سپند) می‌دهند.
هفت سین اشاره به این هفت امشاسپند دارد و چون کلمه سپند با سین شروع می‌شده، چیزهایی برای این سفره در نظر گرفته شده که با حرف سین شروع شده باشند.
هفت سین خوش رنگ
در قدیم رسم بود که هفت سین را بر سفره‌ای سفید می‌چیدند. هرچند که این رسم الان چندان اجرا نمی‌شود و انواع و اقسام پارچه‌های ترمه و سفره‌های متنوع جای آن را گرفته اند.
اما سین‌ها معمولا ثابتند و از بین سیر، سیب، سبزه، سنجد، سرکه، سمنو، سماق، سنبل، سکه انتخاب می‌شوند که سیر، سرکه،سماق،سمنو، سبزه،سنجد و سبزه معمولا در تمام سفره‌ها حضور دارند. این اجزا هر کدام نماد خاصی هستند و اشاره به صفت یا آرزوی خوب و نیکویی دارند که ایرانیان در ابتدای سال از خداوند می‌خواهند.
سمنو نماد زایش و بارورى گیاهان و خیر و برکت است و از جوانه‌هاى تازه رسیده گندم تهیه مى شود،سرکه به شادی اشاره دارد و سبزه نماد شادابى و سرسبزى و نشانگر زندگى بشر و پیوند او با طبیعت است. سیب را به نشانه مهر و مهرورزی ،سیر را به عنوان نگهبان سفره و محافظت کننده در مقابل شر و سماق را به عنوان نماد مزه زندگی سر سفره می‌گذارند. سنجد هم نماد حیات و عشق و دلباختگى است.سکه هم به نیت برکت و درآمد زیاد انتخاب و بر سفره هفت سین می‌نشیند .
البته کتاب آسمانی هم جزو جدا نشدنی از سفره هفت سین است. به خصوص بعد از ورود اسلام که قرآن کریم مهمترین بخش سفره شد و اول از همه و مقابل آینه گذاشته می‌شود.
سفره هفت سین اجزای دیگری هم دارد که با سین شروع نمی‌شوند اما نشانه‌های زندگی بر این سفره هستند. آینه و آب که نماد روشنی هستند یا شمع و شمعدان که به نور اشاره دارند. میوه، گل، شیرینی و آجیل هم به عنوان برکت و زیبایی روی سفره گذاشته می‌شود. در بین بعضی اقوام هم رسم است که اجزایی مانند نان، شیر، ماست، پنیر، گلاب، عسل و شکر در سفره هفت سین بگذارند.
ماهی و تخم مرغ؛باشند یا نباشند؟
به جز اینها در سفره هفت سین چیزهایی قرار داده می‌شود که در باره قدمت و فلسفه آنها شک و تردید وجود دارد. مثلا ماهی قرمز یا تخم مرغ رنگی.
چند سالی است که بعضی تاریخ شناسان و البته دوستداران محیط زیست سعی می‌کنند مردم را مجاب کنند که از گذاشتن ماهی قرمز بر سر سفره هفت سین خودداری کنند. گفته می‌شد ماهی قرمز نماد تحرک و زندگی است و باید سر سفره سال نو باشد. حتی خیلی‌ها معتقد هستند که ماهی قرمز درست در لحظه تحویل سال تکان می‌خورد و سال آغاز می‌شود.
اما حالا می‌گویند که ماهی قرمز جزو سفره هفت سین ما نبوده و از چین وارد ایران شده است. داستانی که نقل می‌شود این است:۸۰ سال پیش به همراه ورود چای به ایران، ماهی قرمز هم که سمبل عید چینی است به سفره‌های هفت‌سین مراسم عید نوروز ایرانیان وارد شد.
گفته می‌شود که در سال ۱۵۰۲ این ماهی به ژاپن و سپس به اروپا، آمریکای شمالی و بعد تمامی نقاط دنیا معرفی شد.چینی‌ها این ماهی را برای افزایش برکت زندگی و تولید به مزارع برنج وارد می‌کردند. اروپایی‌ها آن را تا سال‌ها به‌عنوان یک کادوی گرانقیمت به سران کشورها و مقامات هدیه داده و تا قرن هفدهم آن را نمادی از ثروت می‌دانستند و به‌عنوان کادوی عروسی به همسران خود تقدیم می‌کردند.ایرانیان هم به‌دلیل رنگ زیبای قرمز،آن را به‌عنوان نماد شادی، سرزندگی و برکت در زندگی وارد سفره‌های هفت‌سین خود کردند.
البته چینی‌ها در سال نو ماهی‌های قرمز را در برکه‌ها رها می‌کنند تا زندگی جریان پیدا کند اما ما در تنگ‌های بلوری که گاهی هم خیلی کوچک هستند و در شرایط بد آنها را نگهداری می‌کنیم تا جایی که گاهی ماهی‌هایی که می‌توانند حتی ۳۰ سال زنده باشند، همان لحظه سال تحویل و حتی قبل از آن می‌میرند.
طبق آمار هر سال حدود ۵ میلیون قطعه ماهی قرمز به دلیل شرایط بد نگهداری می‌میرند به همین دلیل فعالان محیط زیست توصیه می‌کنند بی خیال ماهی قرمز شویم که معلوم نیست واقعا جزو سفره هفت سین ما بوده یا نه.
البته بعضی‌ها هم مخالف این نظر هستند که ماهی قرمز جزو سفره هفت سین نبوده است. آنها به آثار تاریخی مانند تندیسک ماهی قرمز در دوره هخامنشی، نقش ماهی بر ظروف فلزی ساسانی، تندیس ماهی قرمز به سبک ایلامی متعلق به سال‌های ۶۰۰ تا ۹۰۰ پیش از میلاد، نقش ماهی بر تبرزین دوره قاجار و… اشاره می‌کنند و می‌گویند که ایرانی‌ها از هزاران سال پیش با این موجود کوچک و خوشرنگ آشنا بوده اند.
اما خیلی‌ها با استناد به نقاشی معروف کمال الملک از سفره هفت سین که در آن ماهی قرمزی وجود ندارد، این نظر را رد می‌کنند.
تخم مرغ‌های رنگی هم از آن چیزهایی هستند که بعضی‌ها می‌گویند در قدیم جایی در سفره هفت سین نداشته اند. می‌گویند که تخم مرغ نماد زندگی تازه است اما بعضی کارشناسان هم معتقدند که رنگ کردن تخم مرغ به فرهنگ مسیحیان باز می‌گردد که در عید پاک آن را به یکدیگر هدیه می‌دهند.تخم‌مرغ در فرهنگ مسیحی و البته در بسیاری از کشورها نماد آغاز یک زندگی جدید است، همانطور که یک جوجه پرنده با شکستن تخم‌مرغ و خارج شدن از آن، زندگی جدیدی را شروع می‌کند.اکثر اوقات، این تخم مرغ به رنگ قرمز است که در فرهنگ مسیحیان، نماد خون حضرت عیسی است که در هنگام به صلیب کشیده شدن او،ریخته شد.
البته این نظر هم مخالفانی دارد که معتقدند که این حرف‌ها برای کمرنگ کردن شکوه هفت سین و این رسم کهن زده شده و مبنای تاریخی درستی ندارند.
سفره ساده و بی آلایش
یادتان باشد هفت سین سفره‌ای است که قرن‌هاست ما را دور هم جمع می‌کند و احترامی است به طبیعت و برکت‌هایی که خداوند به ما ارزانی کرده پس برای چیدنش کمی دقت کنید. چیدن هفت سین و جور کردن سین‌های آن کاری ندارد پس بی خیال هفت سین‌های پلاستیکی آماده شوید که رنگ و روحی ندارند. از طرفی نیازی نیست این سفره را با تزئینات عجیب و غریب درست کنید. هفت سین به خودی خود و با اجزای پرمعنایش زیبا و خوش رنگ است و نیازی به رنگ و لعاب اضافه ندارد.با یک سفره هفت سین ساده، سنتی و زیبا سال نو را آغاز کنیم.
منبع: روزنامه اطلاعات
