پرستارى در نگاه دین
لایههاى سنگین حزن بر دل بیمار فرو مىنشینند. چشمهاى بىرمق او درد را فریاد مىکشند. در این لحظات، تنها سایه پرستار است که بیمار را در مسیر پر فراز و نشیب بیمارى قوت مىبخشد. پرستار حرفى از کلام خداوند است، شعاعى از ملکوت پر حشمت است و تابشى از زیبایى انسان. امروزه پرستارى چون دیگر شاخههاى علوم، جنبههاى تخصصى و روانشناختى پیدا کرده است و دانشکدههاى پرستارى در سرتاسر گیتى شکل گرفتهاند، اما باید اذعان نمود همچنان بخشى از چهره زیباى پرستارى زیر سایه سنگین بىتوجهى و یا جهل، کدر و ناشناخته مانده است. اسلام که دین همه جانبهنگر است ما را با این زوایا آشنا مىکند. آنچه به فهرست مىکشانیم گامى کوچک در ارائه فقه پرستارى است. اگر فقه پرستارى جمعآورى و ترویجشود انگیزههاى معنوى در دل پرستاران بیدارتر مىشود و بیمارستانها به دانشگاههاى حکمت و عرفان تبدیل خواهند شد. اسلام با ریزبینى و موشکافى عمل به احکامى را سفارش مىکند که بیمار را در سلامتى جسم و روح یارى مىرساند. به این امید که فقه پرستارى در دانشکدههاى پرستارى جایگاهى مناسب و بسزا پیدا کند. احوالپرسى از بیمار احوالپرسى عملى است که هر روز بارها و بارها آن را انجام مىدهیم. احوالپرسى از یک فرد نشانه توجه به او و احوالپرسى نکردن نشانه نادیده گرفتناوست.
اسلام از کسى که با بیمار روبرو مىشود، خواسته است که احوالپرسى را فراموش نکند. مبادا که بیمار دلگیر شود. زیرا بیمار در راه پر فراز و نشیب بیمارى به روحیهاى قوى و پابرجا شدیدا احتیاج دارد.
پیامبر(ص) فرمود: کمال عیادت بیمار این است که یکى از شما دستبر چهره یا دست او نهد و با او احوالپرسى کند. به او بگوید چگونه صبح و یا شب نمودى؟
اذیت نکردن مریض
مریض در غم و رنجى فراوان دست و پا مىزند، سزاوار نیستبار غم او را با اذیت کردنش بیشتر کنیم.
او را چه زنى که روزگارش زده است. پیامبر(ص) فرمود: لاتؤذوه و لاتضجروه. بیمار را اذیت نکنید و به او فشار وارد نیاورید. امام صادق(ع) فرمود: لا تغیضوهمریض را خشمگین نسازید. مریض را در تنگناهاى رسوم و آداب اجتماعى قرار دادن از مصادیق روشن ایذاء است مانند:
الف. نشستن طولانى نزد مریض.
در حدیث آمده است: تعجل القیام عنده فان عیاده النوکى اشد على المریض من وجعه در برخاستن از نزد مریض شتاب بخرج ده. چه آنکه براى مریض عیادت جاهل سختتر از دردى است که دارد. بیماریى که هست مرا از عیادت است.
در حدیث دیگرى مىخوانیم: خفف الجلوس الا ان یکون المریض یحب ذلک و یریدهنزد مریض کم بنشین; مگر آنکه خود او بخواهد نزدش بمانى.
ب. پرسش زیاد از مریض
بیشتر سنگین شود بیمارى از پرسیدنمنباید بیمار را با پرسشهاى پشتسر هم گیج و عصبانى کرد. پیامبر(ص) فرمود: در پرستش از مریض به پر و پاى او مپیچ بلکه به دو حرف بسنده کن.
ناگفته نماند اگر بهبودى مریض به پرسشهاى مکرر بستگى داشته باشد، نباید سرباز زد. بنابر این سؤالهاى پزشکى از قاعده مستثنى است.
«که درد از طبیبان نشاید نهفت»
ارشاد بیمار
در بیمارستان، خودخواهیها و سرکشىها فرو مىنشینند، روح بیمار فرصت مىیابد تا زندگى را از زاویه درد و رنج تجربه کند، دل بیمار اجازه مىدهد تا کبوتران عبرت راحتبر دامانش بنشینند و عقل به ییلاق تفکر برود.
پرستار که مونس تنهایىها، رنجها و تحولات روحى بیمار است، در این لحظات کمیاب باید دستبیمار را بگیرد و او را در رجعتبه خویشتن یارى رساند، در اعماق روح خسته بیمار نفوذ کند و دانه مهر به حق را در جانش بنشاند. او مىتواند و باید وظایف بنده را در پیشگاه بندهنواز در گوش بیمار زمزمهکند.
امیدوار کردن مریض
بیمار با شرائط سختى دست و پنجه نرم مىکند: تلخى دارو، سختى تنهایى، فشار درد و … در این شرایط گاهى بیمار خود را مىبازد و تصویر سلامتىاش را در آینه آینده مبهم مىبیند و از خود مىپرسد آیا شفا پیدا مىکنم؟
اینجاست که اگر امید خود را بازنیابد ممکن است اصلا به بهبودى نرسد.
اسلام وظایفى را در جهت تقویت روحیه بیمار ارائه داده است. مسلما پرستاران از مخاطبان اصلى این وظایف هستند.
الف) پیامبر(ص) فرمود: اذا دخلتم على المریض فنفسوا له الاجل فان ذلک لا یرد شیئا و هو یطیب النفس.
هنگامى که بر بیمار وارد شدید او را به زنده ماندن امیدوار کنید. این سخن – هر چند – قضا را رد نمىکند ولى روح را شادمان مىکند.
اگر به این نکته توجه کنیم که اصولا اسلام اجازه نمىدهد در زمینههاى قضاى الهى قاطعانه حکم برانیم، مراتب اهمیت در روحیه دادن به مریض بدست مىآید زیرا توصیه شده به مریض بگویید انشاءالله شما خوب مىشوید و زنده مىمانید.
ب)توصیف دوا.
حضرت عیسى فرمود: یلتذ المریض نعت الطبیب العالم بما یرجو فیه من الشفاء فاذا ذکر مراره الدواء و طعمه کدر علیه الشفاء.
بیمار از شنیدن توصیف پزشک در شفابخش بودن دارو لذت مىبرد اما زمانى که پزشک تلخى دوا را یادآور مىشود بیمار چهره شفا را تیره مىبیند.
برآوردن حاجتبیمار
پیامبر(ص) فرمود: کسى که جهت رفع حاجت مریض تلاش کند گناهان او فرو مىریزد; خواه حاجت او را برآورد و خواه از عهده آن برنیاید.
مرحوم محدث نورى در کتاب مستدرک بابى تحت عنوان «استحباب سعى در برآوردن حاجتبیمار» گشوده و مىگوید این تلاش نسبتبه بیمارى که از خویشان است استحباب بیشترى دارد.
تبریک سلامتى
بیمار دست در پنجه فشارى طاقتفرسا دارد اما آنکه بیمار را در زندان درد و فشار محبوس کرده از حال او غافل یستخداوند به ازاى سختیهاى دوران بیمارى صفحه دل بیمار را از گناه پاک مىکند.
پیامبر رحمت صلى الله علیه و آله فرمود:
ناله مریض تسبیح، فریادش تهلیل، خوابیدنش در بستر عبادت و غلطیدنش از پهلویى به پهلوى دیگر در حکم جنگ با دشمنان خدا است. او میان مردم راه مىرود در حالى که گناه با او نیست.
بنابر این بیمار شفا یافته تنها جسم خویش را باز نیافته بلکه روح خود را از خداوند، مطهر مىستاند.
پس بر ما است که با دو تبریک به پیشواز او برویم: تبریک جهت پاکىاش از گناهان و تبریک به مناسبتبهبودى او از نظر اسلام. تبریک نخستین اهمیت ویژهاى دارد.
امام سجاد(ع) چنین بود که هر گاه بیمارى را مىدید که شفا یافته به او مىفرمود: پاکى از گناهان بر تو مبارک باد.
خودسازى و عبرت
بیمارى آینهاى است که چهره دیگر زندگى را نشان مىدهد. پرستار مىتواند ابعاد این زندگى را شفافتر از دیگران نظاره کند. او باید از حال و روز پریشان بیمار عبرت آموزد و از دیدن درد و رنجاش درس گیرد.
پیشواى اول شیعیان مىفرمود:
کم مرضتبیدیک تبتغى لهم الشفاء و تستوصیف لهم الاطباء غداه لا یغنى عنهم دواؤک و لا یجدى علیهم بکاؤک. چه کسانى را با دستخود پرستارى نموده که براى آنان شفا مىطلبیدى و از پزشکان دارو مىگرفتى ولى دواهاى تو بحالشان نفعى نبخشید و گریهات بر آنان، نجاتشان نداد!
دادن غذاى مورد علاقه به مریض
پیامبر(ص) فرمود: من اطعم مریضا شهوته اطعمه الله من ثمار الجنه.
هر که غذاى دلخواه مریضى را به او بخوراند خدا از میوههاى بهشتبه او خواهد خوراند.
البته غذاى مریض نباید مغایر با توصیههاى پزشک باشد. در این مورد پیامبر(ص) مىفرماید:
مصلحت مریض در توصیههاى پزشک نهفته است نه در آنچه خود او مىخواهد.
دانستن احکام مورد ابتلاء
پرستار باید دو نوع حکم را فرا گیرد:
۱- احکامى که بر اساس مساله محرم نامحرم بودن نسبتبه بیمار مطرح شده است.
در این زمینه، فقه در کنار توجه به ضرورتها و واقعیتهاى اجتماعى، به جنبههاى طهارت قلب و روح نیز توجه کرده است و احکامى جامع ارائه داده که لازم است پرستاران عزیز این احکام را بدانند.
۲- احکام فقهى بیمار
بیمار در زمینه انجام عبادت و پاکى و نجاست احکامى دارد. شایسته است پرستاران با این احکام نیز آشنا گردند تا:
1- اگر بیمارى این احکام را نمىداند او را ارشاد کنند.
2- بتوانند بیمار را در انجام اعمال عبادى یارى برسانند. هر دو نوع حکم در رسالههاى عملیه و کتب فقهى ارائه شده است.
طلب دعا از مریض
دعاى بیمار در حق عیادتکننده مستجاب مىشود; همانطور که نفرین او چنین است; از اینروى مستحب است از بیمار طلب دعا کنیم. همانطور که لازم است از کارى که ممکن است او را خشمگین و وادار به نفرین کند، پرهیز کنیم.
کمک کردن به بیمار در انجام عبادات
عبادت روح زندگى، ارتباط درست آفریده با آفریننده و مایه حیات و کمال انسان است. براستى چه کسى جز او فریاد رس است؟ تنها اوست که باید در برابرش زانو زد، به رکوع رفت و پیشانى بر خاک سایید و …
شرایط بیمارى هر چند بیمار را به خدا نزدیک مىکند ولى گاهى انجام اعمال عبادى را برایش دشوار و یا غیر ممکن مىسازد. پرستار مىتواند بیمار را در انجام این اعمال و یا تهیه مقدمات آن یارى رساند.
مجبور نکردن بیمار بر خوردن
پیامبر(ص) فرمود: لا تکرهوا مرضاکم على الطعام بیمارانتان را بر خوردن غذا مجبور نکنید.
مراعات خواب بیمار
مراعات خواب بیمار و کوشش جهت اینکه خوابى آرام داشته باشد، مورد توصیه لازم قرار گرفته است.
نخوردن چیزى نزد بیمار
رسول خدا(ص) نهى فرمود از اینکه نزد مریض عیادتکننده او چیزى بخورد. چه اینکه این عمل ثواب عیادت را از بین مىبرد.
نشستن در کنار بیمار
پیامبر(ص) فرمود: کسى که به دیدار مریض رفته زمانى که کنار او مىنشیند رحمت الهى او را فرو مىگیرد.
منبع: www.e-resaneh.com
