حضرت رضا علیه السّلام در سال یک صد و چهل و هشت در مدینه متولد شد، گروهى گفته اند آن جناب در روز جمعه یازدهم ذى القعده سال یک صد و پنجاه و سه پس از پنج سال از وفات حضرت صادق علیه السّلام متولد شده است، این روایت را شیخ صدوق نقل کرده و بعضى هم عقیده دارند تولد آن جناب روز پنجشنبه بوده است، مادرش ام ولدى بود که او را ام البنین می گفتند و اسم حقیقى اش نجمه بود، گفته شده که نام مادر حضرت رضا علیه السّلام سکن النوبیه و یا تکتم می باشد.
علی بن میثم گوید: حمیده المصفاه مادر موسى بن جعفر که از اشراف عجم بود کنیزى خرید به نام تکتم، این بانو از عاقل ترین زنان از نظر دینى و مذهبى بود، و به بانویش حمیده فوق العاده احترام می گذاشت تا آن جا که در مقابل او نمى نشست، حمیده به فرزندش موسى گفت: اى پسرم تکتم کنیز خوبى است و من جاریه اى را بهتر از وى ندیده ام، و یقین دارم که وى از نظر شأن و مقامى که دارد فرزندى پاک به دنیا آورد اینک او را به تو خواهم بخشید و از وى بخوبى نگهدارى کن.
دلیل بر اینکه اسم وى تکتم بوده است قول آن شاعریست که حضرت رضا علیه السّلام را مدح کرده و گفته:
ألا انّ خیر الناس نفسا و والدا و رهطا و أجدادا علیّ المعظم
أتتنا به للعلم و الحلم ثامنا اماما یؤدّى حجه اللَّه تکتم
و در روایت دیگرى آمده است که علی بن میثم از پدرش روایت می کند حمیده مادر موسى بن جعفر هنگامى که نجمه مادر حضرت رضا علیه السّلام را خرید حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله را در خواب دید که فرمود: اى حمیده این کنیز را به فرزندت موسى هبه کن، زود است که خداوند از وى فرزندى که بهترین اهل روى زمین است ظاهر کند، وى پس از این خواب، کنیز را به فرزندش بخشید، هنگامى که حضرت رضا متولد شد، آن کنیز را طاهره نام گذاشت.
حضرت رضا علیه السّلام در آخر ماه صفر و یا بیست و سوم ماه رمضان سال، دویست و پنج در سن پنجاه و پنج سالگى در قریه سناباذ از توابع طوس چشم از جهان فرو بست، و بعد از وفات پدر بزرگوارش مدت بیست سال امامت کردند، و ایام امامت آن حضرت مصادف بود با ایام هارون الرشید و امین و مأمون فرزندان وى و در هنگام خلافت مأمون با سمّ از دنیا رفت.
علت اینکه آن جناب را رضا نام نهادند از این جهت بود که خداوند از وى رضایت داشت، و هم چنین حضرت رسول و ائمه اطهار علیهم السّلام از وى خوشنود بودند، و گفته شده: علت تسمیه آن جناب به «رضا» براى این بود که مخالف و مؤالف از وى راضى بودند.
پی نوشت:زندگانى چهارده معصوم علیهم السلام / ترجمه إعلام الورى، ص: ۴۲۴
